Alabora - Bilal AKTAŞ 1.Kirli Sıvılar İle Denizin Kirletilmesini Engellemek
1.1. Personel Sorumluluğu ve MARPOL 73/78
Gemiadamının gemideki sorumlulukları oldukça fazladır. Kendisine, arkadaşlarına, gemi yönetimine, işletmesine, ülkesine ve çevreye karşı sorumlulukları vardır.
Bunlardan en önemlisi de çevreye karşı olan sorumluluktur. Ancak yaşananlar maalesef gemiadamının bu sorumluluğunun gereklerini yerine getirmede pek fazla titiz olamadığını göstermektedir. Malesef denizler gemiler tarafından kirletilmeye devam etmektedir.
Örnek verecek olursak ;
-Gemilerin çarpışması veya karaya oturması gibi kazalar,
– Hafifletme çalışmaları nedeni ile zorunlu olarak denize yük dökmeler,
– İhmal veya tedbirsizlik veya vasıfsız personel ve malzeme kullanılması sonucu meydana gelen denize dökülmeler,
– Menfaat veya sorumsuzluk sonucu kirleticilerin kasıtlı olarak denize atılması, sonucu denizlerimiz kirletilmeye devam etmektedir.
1973 ve 1978 yıllarında, denizlerin gemilerce düzenli işlemler veya kazalar nedeniyle kirletilmesini önlemek için IMO organizasyonu olarak uluslar arası toplantılar yapılmış ve MARPOL 73/78 (Uluslar arası denizlerin gemiler tarafından kirletilmesini önlenmesi sözleşmesi) imzalanmıştır. Sözleşmenin imzalanmasının sonra IMO alt komisyonları tarafından kirletmeyi önleme kuralları belirlenmiş ve bunlarda anlaşma ekleri olarak yayınlanmıştır.
Anlaşmanın beş adet eki vardır. Bunlar;
Ek I Petrol Kirliliği
Ek II Zararlı Sıvı Dökme Yükler
Ek III Paketli Taşınan Zararlı Maddeler
Ek IV Pis Su
Ek V Katı Çöp
Ek VI Hava Kirliliği
Bugün MARPOL 73/78 gerekleri bütün ülkeler tarafından sıkı şekilde takip edilmekte, yerine getirilmeyen kurallar nedeni ile gemiler sefere çıkamamakta, ceza almakta ve hatta tutuklanmaktadır. Bu neden ile konu gemi donatanları tarafından da ciddi şekilde ele alınmaktadır.
1.2. Kirletici Sıvılar
Yükün dışında gemilerde bulunan denizler için kirletici nitelikteki sıvılar genelde aşağıda olduğu gibi tasnif edilebilir.
-Kirli safra,
-Geminin kendi ürettiği pis sular,
-Geminin kendi kullandığı ve ürettiği petrol ve petrol ürünü sıvılar.
1.2.1. Kirli Safra
Kirli safra; gemiye ağırlık amacı ile alınan ve çeşitli kirleticiler ile kirlenmiş sulardır. Bu tip kirlilik genelde, kirli sularda yük tahliyesi yapan gemilerin tahliye sırasında safra olarak aldıkları suyu, temiz suların bulunduğu yükleme limanlarında denize tahliye etmeleri şeklinde meydana gelmektedir.
Yük gemileri, yüksüz durumdayken denge amacı ile safra tanklarına deniz suyu alırlar ve yük alınmasından sonra da bunu tekrar denize basarlar. Ancak gerek safra tanklarının içerdiği pas, gerekse safra olarak alınan suyun içerdiği kirletici maddeler nedeni ile gemiler gittikleri limanlarda bu safrayı, kirleteceğinden dolayı denize basamazlar. Gemiler aldıkları safrayı, açık denizde 2000 m’den daha derin yerlerde değiştirmek zorundadırlar.
Ancak usulüne göre değiştirilmiş olan safra, limanlarda denize basılabilir. Gemilerin bununla ilgili bir safra işlem yöntemi olmalı ve uygulanmalıdır. Ayrı safra tankı olmayan tankerler, yakıt tankına aldıkları safrayı ancak sahil tesislerine verebilirler, denize basamazlar. Tüm bu safra alıp basma işlemleri bir “Balast Kayıt Defteri” ne kayıt edilir. Bunların kontrolü limanlarda PSC tarafından yapılır.
1.2.2. Geminin Kendi Ürettiği Pis Sular
Gemilerde yaşam ve çalışma nedeni ile bazı pis sular ortaya çıkar. Bu pis sular ve bunlarla kirlilik genel olarak aşağıdaki şekilde meydan gelmektedir;
Tuvalet, banyo ve lavabonun sıvı atıklarının denize atılması.
Gemilerin tuvalet atıkları, diğer tip kirleticiler kadar olmasa da kirletici kapsamındadır. Denize atılan dışkı yolu ile hastalıkların başkalarına bulaştırılması olasılığı mevcuttur.
Bu neden ile Marpool bu konuda da düzenlemelere gitmiş, gerekli kuralları koymuştur. Gerekli tedbirlerini almış bir gemide tuvalet çıkışları doğrudan denize verilmez. Bu atıklar bir tankta (Sewage Tank) (pis su tankı) toplanır, buradan alınarak arıtma cihazında parçalanır ve biyolojik-kimyasal yöntemler ile mikroplardan arındırılır ve sonra karadan 4 nm açıkta denize basılır. Gemilerde bu işlem için uygun yöntemler oluşturulur.
Yük alanlarının veya devrelerinin yıkanması ile oluşan kirli suların denize atılması.
Gemilerde yapılan ambar, tank ve devre yıkamaları sonucunda çıkan pis sular, limanlardan yeterli olanak sağlanamaması veya yüksek maliyetli olması nedeni ile denize basılmaktadır. Bu durum yük olarak taşınan birçok kirleticinin de denize gitmesine sebep olmaktadır. Bu konuda daha hassas olunmalı ve bedeli karşılığında kirleticiler sahile verilmelidir.
1.2.3. Geminin Kendi Kullandığı ve Ürettiği Petrol ve Petrol Ürünü Sıvılar
Petrolden kirlilik denizlerdeki en tehlikeli kirliliklerden birisidir. Gemi tarafından taşınan veya kullanılan petrol ve petrol ürünlerinden kaynaklanan denizlerdeki genel kirliliğin oluş şekilleri ;
Yük, yakıt veya yağın alınması veya verilmesi sırasında meydana gelen kazalar,
Petrol ve petrol ürünü yük, yakıt veya yağın alınması veya verilmesi sırasında personel hatası ile dökülme, tanklardan taşma veya hortum ve devrelerde meydana gelen patlaklar sonucu kirleticiler denize akmakta ve kirlilik meydana gelmektedir.
Sintinenin kasti denize basılması,
Gemi makine sintinelerinde, makine ve devrelerden sızan veya dökülen yakıt, yağ ve soğutma suyu karışık vazıyette bulunur. Biriken yakıt-yağ-su karışımı, sintine ayrıştırıcısından geçirilerek, içindeki yağ ve yakıt artıklarından ayrılır. Atıklar sintine tankına (Bilge tank) (sintine tankı) konurken içindeki atıklardan ayrıştırılan suda denize basılır. Sintine tankları dolduğu veya dolmasına yaklaştığında da bu artıklar limanlarda sahile verilir. Ancak eski gemilerde sintine atıklarının çokluğu ve sintine ayrıştırıcılarının yetersizliğinden dolayı tanklar çabuk dolar. Gerek iş, gerek zaman, gerekse maliyet nedeni ile bazen bu sular sahil yerine denize basılmakta ve kirliliğe sebep olmaktadır.
Yakıt çamurunun denize atılması,
Fueloil yakan dizel motorlu makineye sahip gemilerde, yakıt içerisinde bulunan yaklaşık % 0,2 oranındaki petrol çamuru yakılamaz. Bu çamur normal durumda biriktirilerek sahile verilir. Ancak çok nadir de olsa bu çamurun denize atıldığı görülmektedir. Bu çamur denizde ağır kirlenmelere sebep olmaktadır.
Özetle kirletici sıvı denince ;
1) Kirli Safralar ,
2) Geminin kendi ürettiği pis sular,
- Lavabo , banyo , tuvalet atıkları
- Ambarların ve devrelerin yıkanması ile çıkan kirli sular
3) Geminin kendi kullandığı petrol ve petrol ürünü sıvılar ;
- Yük , yakıt , yağ alınması ve verilmesi
- Sintinenin denize basılması
- Yakıt çamurunun denize atılması
1.3. Petrolden Kirliliğe Karşı Alınacak Tedbirler
1.3.1. Güvenli İşlem Yöntemi Oluşturma
Denizlerin, yakıt-yağ ikmallerinde olan kazalar veya gemideki yakıt-yağ atıklarından kurtulma amacı ile denize atılarak kirletilmesini önlemek için gemide güvenli yöntemler oluşturulur.
Güvenli yakıt-yağ ikmal yönteminde aşağıdaki tedbirlerin alındığı mutlaka kontrol edilmelidir
-COLREG’E göre işaret verme,
-Yangın söndürücü bulundurma,
-Frengileri kapatılma,
-Devre ağızlarının altına havuz yapma,
-Emici ve temizleyici malzeme bulundurulma,
-Kimyasal çökertici ve çözücülerin bulundurulma,
-Bağlantıların kaçırmaz olduğunun kontrol etme,
-Yakıt hortum ve tabancalarının sağlıklı olduğunun kontrol etme.
1.3.2. Kayıt Tutma
Denizlerin gemiler tarafından kirletilmesinin önlenmesi amacı ile gemilerde uygulanan yöntem ve planlar ile ilgili işlemler, takip ve denetim amaçlı olarak kayıt altına alınır. Tüm bu işlemler limanlarda PSC tarafından kontrol edilir.
Denizlerin gemiler tarafından petrol ile kirletilmesinin önlenmesi amacı ile de yağ kayıt defteri (Oil Record Book) ( yağ kayıt defteri) tutulur. Bu deftere, yakıt ile ilgili tüm işlemler kayıt edilir.
1.3.3. Acil Önleme Planı Hazırlama
SOPEP (Ship Oil Pollution Emergency Plan) Gemiden Denizlerin Kirlenmesini Önleme Acil Planıdır. Aşağıdaki gemiler için olması zorunludur.
150 grt’dan büyük petrol tankerleri,
400 grt’den büyük yük gemileri,
Plan uluslararası deniz kirliliğini önleme anlaşmasına (MARPOL) göre hazırlanır. Bu planın amacı gemiden bir petrol veya petrol ürünlerinden kaynaklanan bir kirlilik olayı olduğunda veya kirlilik olasılığı durumunda gemideki yetkili kaptan ve zabitanlara petrol sızıntısını durdurmak veya en aza indirmek ve etkilerini azaltmak için alacakları tedbirler konusunda rehberlik yapmaktır. Plan Denizcilik Müsteşarlığı tarafından onaylanır.
MARPOL denizin gemiler tarafından kirletilmesi durumunda, kirlilikle ilgili olarak içeriği belirli olan bir raporu verme zorunluluğu getirmektedir. Aşağıda belirtilen durumlarda derhal uygun kıyı radyo istasyonu aracılığı ile uygun yolla mümkün olan en hızlı şekilde ilgili yerlere rapor verilecektir.
Gerçek Kaçakta
Gemi veya can güvenliği için bilerek yapılanlarda dahil olmak üzere akaryakıt işlemi sırasında veya bir başka neden ile müsaade edilen seviyenin üzerinde petrolün denize kaçması halinde,
Olası kaçakta
Petrol kaçağı henüz gerçekleşmemiş dahi olsa, geminin hasarlanması gibi bir durum petrol kaçağını kuvvetle olası hale getiriyorsa,
Gerçek veya olası kaçakta aşağıdaki yerlere bildirim yapılır;
-Yakın kıyı ülkesi yetkili makamlarına,
-Liman kuruluşlarına,
-Gemi ve yükü ile ilgili yerlere.
Bir SOPEP’te bildirim durumunun yanı sıra gemi için müdahale yöntemleri de belirtilir.
İşletim sızıntıları;
-Boru Devresi sızıntılarında müdahale yöntemi
-Tankın taşmasında müdahale yöntemi,
-Tekne sızıntılarında müdahale yöntemi,
-Makine Dairesindeki Teçhizatın yol açtığı sızıntılarda müdahale yöntemi.
Kazalar;
-Karaya Oturmada müdahale yöntemi,
-Yangında müdahale yöntemi,
-Çarpışmada müdahale yöntemi.
Önlemler;
-Tekne hasarlarında müdahale yöntemi,
-Aşırı meyilde müdahale yöntemi,
-Akaryakıt aktarımı / hafifletmede müdahale yöntemi.
Plan aynı zamanda, denize yakıt-yağ gitmesi sırasında müdahalede kullanılacak malzeme ve periyodik kontrol listesini de içerir. Bu malzemeler arasında (Oil Spill Kit);
-Güvertedeki yakıt-yağı toplamak için faraş ve kova,
–Yakıt-yağ bulaşığını silmek için üstüpü, paçavra, talaş.
-Denize yakıt-yağ gitmemesi için frengi tapaları.
-Denizdeki yakıt-yağın yayılmasını önlemek için bariyer,
-Denizdeki yakıt-yağın zararlı yapısını bozarak çökerten kimyasallar.
1.3.4. Denize Yakıt-Yağ Gitmesi Halinde Yapılacak İşlemler
Alınan tüm tedbirlere rağmen gemiden kaynaklanan bir durum sonucu denize petrol veya petrol ürünü sıvı dökülme durumunun ortaya çıkması ile derhal:
-SOPEP’de belirtilen müdahale yöntemine göre yakıt-yağ kaçağı önlenir.
-Güverteye akan yakıt-yağın denize gidiş yolu frengi tapaları ile kapatılır.
-Denize akan yakıt-yağın yayılması bariyerler ile durdurulur.
-Bariyerler arasında kalan yakıt-yağ kimyasal ilaçlar ile çözülerek çökertilir.
-Güvertedeki yakıt-yağı faraşlar ile kovalara toplanır.
-Güvertedeki yakıt-yağ bulaşığı talaş, üstüpü18 ve paçavra ile temizlenir.
-Oluşan deniz kirliliği için SOPEP’de belirtilen bildirim raporu tanzim edilir.
-bildirim raporu SOPEP’de belirtilen ilgili yerlere gönderilir.
-Gerekli jurnal kayıtları tutulur.
– Bu işlemler ayda bir personele verilecek anlatımlı ve uygulamalı eğitimler ile pekiştirilir. Gerek eğitimler, gerekse gerçek olaylar gemi jurnaline kayıt edilir.
