Alabora - Bilal AKTAŞ Bir deniz aracını sabit bir yere bağlı konumda tutmak için veya iki cismi bir arada tutmak için kullanılan örgülere halat denir. Halatlar yapıldıkları malzeme bakımından 3 kısma ayrılır.
Bitkisel Halatlar
Sentetik Halatlar
Madeni Halatlar
-Halatların değişik kullanım yerleri olmasına rağmen bütün halatlarda aranan ortak özellikler vardır. Bunlar;
Çekme gücünün yüksek olması
Doğal ve kimyasal etkenlere karşı dayanıklılık
Esnek, yumuşak ve hafif olması
-Halat kalınlıklarının ölçülmesi:
Bitkisel ve sentetik halatlar çevreleri ile ölçülür.
Halatların ölçü birimi BURGATA’DIR.
1 burgata 1 inç, yani 2.54 cm.dir. Madeni halatlar ise çapları ile ölçülürler.
Madeni halatların ölçü birimi ise PUS’tur. Bir pus da 2.54 cm’e eşittir.
Halatları Meydana Getiren Elemanlar
LİF: Halatın yapıldığı malzemenin en ince parçasıdır.
FLASA: Liflerin bir tarafa bükülmesi ile halatın elde edilen ana elemanıdır. Halatı meydana getiren en uzun kısımdır.
KOL: Flasaların bir tarafa bükülmesi sonucu elde edilen ikinci ana elemandır. Flasa gibi bütün halat boyundadır.
HALAT: Kolların bükümünün aksine hepsinin bir arada bükülmesi ile halat meydana gelir.
Halatların Kalınlıklarına Göre Aldığı İsimler
a)Ispavlo: Piyan yapmak için kullanılan ve liflerin bükülmesi ile elde edilen ince iplere denir.
b)Gırcala: Ispavlonun biraz daha kalınıdır. Piyan façuna yapma işlerinde kullanılır.
c)İnce: 0.5 Burgatadan 2 Burgataya kadar olan halatlara denir. El incesi, sancak savlosu, vasıta pariması, denizbağı gibi bir çok işlerde kullanılır.
d)Halat: 2 Burgatadan 5 Burgataya kadar olan halatlara denir. Genelde manevra halatı olarak kullanılır.
e)Yoma : 5 Burgatadan 8 Burgataya kadar olan halatlara denir. Gemi bağlamasında ve yedek halatı olarak kullanılır.
f)Palamar: 8 Burgatadan yukarıya olan halatlara verilen addır. Yedek halatı olarak kullanılır.
Bitkisel Halatlar
Değişik bitkilerden imal edilmiş bitkisel halatlar mevcuttur. Bunlar; Kendir halat, Manila halat, Pamuk halat, Sisal halat
Sentetik Halatlar
Sentetik halatlar; Naylon polyester, Polypropylen ve Polyetilen liflerinden imal edilir.
Bitkisel Ve Sentetik Halatların Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar
Bitkisel halat rodasını iç çımadan açarken ve çımanın saat yelkovanının ters yönünde açılacağını unutmayın ve bu yönde açılmalıdır.
Sağa bükümlü bir halat saat yelkovanı yönünde, sola bükümlü bir halat ise saat yelkovanının aksi yönünde roda edilmelidir.
üBitkisel halatlar ıslakken roda edilmemeli, halat dolaplarına sarılmamalıdır. Islak bir bitkisel halat kurutulmak üzere güverteye salya edilmeli daha sonra yerlerine kaldırılmalıdır.
Kullanım ve taşıma esnasında halatın özellikle keskin ve pürüzlü yüzeylere sürtünmemesine dikkat edilmelidir.
Bitkisel halatları, babalara ve koç boynuzlarına volta ederken yeteri kadar volta almalıdır. Çünkü halat üzerine binecek ani yükte, halatın kaçıp sürtünmesinden dolayı halat bedeninde yanma olabilir.
Halatın herhangi bir kısmında zedelenme olmuş ise halatı oradan kesip dikiş atmak daha doğru olur. İyi bir dikiş ile eklenmiş kısım zedelenmiş kısımdan daha güvenlidir.
Bitkisel halatlar hiçbir zaman yağlanmamalıdır
Sentetik halatlar yüke vurulduğunda gerilimden dolayı bir esneme gösterirler. Yük kalktığında bu gerilim ortadan kalkar. Ancak esnemeden dolayı ortaya çıkan form bozukluğunun giderilmesi ve halatın orijinal formuna ulaşması için zamana ihtiyaç vardır. Bu süre bir ay dahi olabilir, ancak halatın düzelmesinin büyük bir kısmı – 7 dakika içerisinde olur.
Düzgün olarak kasa yapılmış halatların güç kaybı %10’u geçmez.
Sentetik halatlar babalara volta edilirken halatın babadan kaymasını önlemek için en az 4 veya 5 volta alınmalı, ayrıca 2 volta da tek bir babaya alınmalıdır.
Bir babaya aynı anda bitkisel, sentetik ve madeni halatlar volta edilmemelidir. Çünkü sentetik halat bitkisel halatı, madeni halatlarda sentetik halatı aşındırıp kesebilir.
Sentetik bir halat yük altında tize olmuş durumda koparsa kaçınılmaz olarak halatta bir boşalma olacaktır. Bu gibi durumlarda kesinlikle personelin halatın çekim yönünde durmasına izin verilmemelidir. Sentetik halatlar esneme özelliklerinden dolayı tize halde iken bitkisel halatlar gibi ses çıkarmazlar.
Sentetik halatların kopma kuvvetleri aynı kalınlıktaki bir bitkisel halata göre daha yüksek tonajdadır. Bunun içinde hangi halatın nerede kullanılacağı çok iyi bilinmelidir. Gemilerdeki donanımların çoğu bitkisel halatlara göre dizayn edilmişlerdir. Bitkisel bir halat yerine sentetik halatla donatılmış bir donanımın gücünü, halata göre bilmeli ve kullanılmalıdır.
Madeni Halatlar
Madeni halatlar, çelik veya farklı maddelerden yapılmış liflerin bir tarafa bükülmesi ile kolların, kolların da aksi tarafa bükülmesiyle meydana gelir.
Madeni halatların kontrolleri sık yapılmalıdır. Halat üzerinde yıpranmış olan kısımlar, parlak ve düzlenmiş görüntü arz ederler. Bir madeni halatın yıpranmasını tespit edebilmek için;
a-) Halatımızın orijinal çapını
b-)Yıpranmış kısımlardaki çapını
c-) Kolların birindeki tek bir lifin çapını bilmek gerekir.
“Madeni Halatın Ölçümü”
Madeni Halatların Saklanmaları
Madeni halatlar daha önce asit bulundurulmuş ambarlara konulmamalıdır. Küçük dahi olsa halata temas eden asit o noktada halata büyük hasar verecektir.
Ambara kaldırılacak olan bir madeni halat temizlenmeli ve yağlanmalıdır. Eğer sürülen yağ tabakası yeterli kuru bir yerde saklanmakta ise halatın aşınma problemi ortadan kalkmış olur.
Madeni Halatların Yağlanmaları
Kullanılmış bir madeni halat yağlanmadan önce temizlenmelidir. Bu temizlik tel fırçalar ya da basınçlı hava ile olabilir. Temizlikten amaç; madeni halatın kollarının arasına giren yabancı maddelerin, eski ve kurumuş yağ artıklarının çıkarılmasıdır.
Yağlama bir fırça ile yapılabilir. Ancak bu işlem esnasında yağın halatın orta fitiline kadar temas etmesi sağlanmalıdır. Yağlama işleminde makine yağı veya gres kullanılabilir.
Kopma, Emniyetli Çalışma Kuvvetinin ve Burgataların Hesaplanmasında aşağıdaki harf kartları kullanılır.
BS= Kopma Kuvveti (Libre olarak)
SW= Emniyetle Çalışma Kuvveti
C= Burgata Olarak Çevresi
CF= Bitkisel Halatla Sentetik Halatı Karşılaştırma Faktörü
SF= Emniyet Faktörü
L= Ton Olarak Yük
Bitkisel, Sentetik, Madeni halatların kopma kuvvetinin bulunması:
Bitkisel Halat: BS=C²x900=Libre
Sentetik Halat: BS=C²x900x Karşılaştırma Faktörü
Madeni Halat: BS=C²x800=Libre
Bitkisel Halat: C=√Lx15
Sentetik Halat: C=√Lx15÷CF
Madeni Halat: C=√Lx1,5
